ส้มจี๊ด หรือ ส้มกิมจ๊อ ชื่อวิทยาศาสตร์: Citrus Japonica Thunb ชื่อวงศ์: RUTACEAE ไม้พุ่มขนาดกลาง แตกแขนงเป็นพุ่มแน่น ใบรูปไข่ สีเขียวสดเป็นมัน มีหูใบขนาดเล็ก ดอกออกดอกเดี่ยว แต่มักออกรวมกันเป็นกลุ่ม มีสีขาว ติดผลดก ผลกลมเหมือนส้มทั่วไป แต่มีขนาดเล็ก เป็นส้มชนิดที่กินเปลือก ผลขนาดเล็ก มีทั้งกลมและรี เปลือกสีเหลือง เหลืองอมเขียว หรือเหลืองทอง ผลดก ผิวที่หนา มีรสเปรี้ยว อมหวานเฝื่อนนิดๆ จึงนิยมนำเปลือกไปดองเค็มเรียกกิมจ๊อ เป็นพืชท้องถิ่นในประเทศจีน แล้วจึงแพร่หลายไปสู่ญี่ปุ่น ไต้หวัน และเกาหลี ภาษาจีนกวางตุ้งเรียกว่าก่ำควิด ซึ่งเป็นที่มาของชื่อสามัญในภาษาอังกฤษ kumquat เป็นได้ทั้งไม้กินผลและไม้ประดับ เปลือกส้มมีสรรพคุณช่วยขับลม ช่วยย่อย ทำให้เจริญอาหาร ขับเสมหะ ดองเกลือและทำให้แห้ง อมแก้เจ็บคอ แต่งรสเปรี้ยวในการทำน้ำผลไม้ ใช้ทำแยม
ส้มจี๊ด
ส้มจี๊ด ชื่อสามัญ Kumquats, Cumquats (คัมควอท)
ส้มจี๊ด ชื่อวิทยาศาสตร์ Citrus japonica Thunb. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Citrus madurensis Lour., Citrus microcarpa Bunge) จัดอยู่ในวงศ์ส้ม (RUTACEAE)
ส้มจี๊ด หรือ ส้มกิมจ๊อ เป็นพืชท้องถิ่นในประเทศจีน แล้วจึงแพร่กระจายพันธุ์ไปญี่ปุ่น ไต้หวัน และเกาหลี ในภาษาจีนกวางตุ้งจะเรียกว่า “ก่ำควิด” ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “kumquat” (คัมควอท มาจากภาษาจีนที่หมายถึง “ส้มสีทอง“)
ลักษณะของส้มจี๊ด
ต้นส้มจี๊ด จัดเป็นไม้พุ่ม มีความสูงของต้นประมาณ 1.5-3 เมตร ตามกิ่งมีหนามแหลมคม ยาวประมาณ 1-3 เซนติเมตร ขึ้นได้ทั่วไป มีเขตการกระจายพันธุ์ในเอเชียตะวันตก
ใบส้มจี๊ด ใบเป็นใบประกอบชนิดแบบลดรูปที่มีใบย่อยใบเดียว ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบแหลม มีขนาดกว้างประมาณ 2-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 4-7 เซนติเมตร แผ่นใบหนาเนียน ผิวใบเป็นมันสีเขียว มีหูใบขนาดเล็ก
ดอกส้มจี๊ด ออกดอกเป็นดอกเดี่ยว แต่มักออกรวมกันเป็นกลุ่ม ๆ ดอกเป็นสีขาวมีกลิ่นหอมแรง ออกตามซอกใบและปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็น 5 แฉก กลีบดอกมี 5 กลีบ ร่วงได้ง่าย เมื่อดอกบานจะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-2.5 เซนติเมตร ดอกมีเกสรเพศผู้จำนวนมาก
ดอกส้มจี๊ด
ผลส้มจี๊ด ผลมีลักษณะเหมือนผลส้มทั่วไป แต่จะมีขนาดเล็ก ส้มชนิดนี้เป็นส้มที่กินเปลือกผล ผลมีขนาดเล็กมีทั้งกลมและรี มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร ผิวผลบางเป็นสีเขียวและมีกลิ่นหอม เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีส้ม เนื้อในผลมีรสเปรี้ยวจัด ภายในผลมีเมล็ดประมาณ 1-3 เมล็ด
สรรพคุณของส้มจี๊ด
ผลส้มจี๊ดมีวิตามินสูง น้ำส้มคั้นใช้ผสมกับเกลือเล็กน้อยใช้จิบกินแก้อาการไอ (ผล)
น้ำในผลนำมาผสมกับเกลือเล็กน้อย ใช้กินเป็นยาขับเสมหะ (ผล)
ผลใช้ดองกับเกลือและทำให้แห้ง ใช้อมแก้อาการเจ็บคอ (ผล)
ช่วยแก้เสียงแหบ (ผล)
ช่วยแก้ภูมิแพ้ที่สำแดงอาการทางลำคอ (ผล)
ปอดเป็นอวัยวะที่ดูดซับอารมณ์ ความเศร้าเสียใจ ผู้ที่มีเรื่องเสียใจ ร้องไห้เสมอ นานเข้าจะสูญเสียพลังปอด ทำให้ปอดชื้น มีเสมหะมาก เป็นหวัดหายยาก ชาส้มจี๊ดจะช่วยรักษาได้ (ชาส้มจี๊ด)
ตามสรรพคุณยาจีน ผลส้มจี๊ดมีพลังเย็น รสเปรี้ยวอมหวาน มีสรรพคุณช่วยหล่อลื่นปอด (ผล)
เปลือกผลดิบใช้รับประทานสด ๆ จะช่วยขับลม แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ (เปลือกผล) ส่วนชาส้มจี๊ดมีสรรพคุณแก้อาการท้องอืด มีลมในท้อง ลมตีขึ้นเบื้องบนซึ่งทำให้คลื่นไส้อาเจียน (ชาส้มจี๊ด)
ช่วยในการย่อยอาหาร (เปลือกผล)
วิธีทำชาส้มจี๊ด : ให้เตรียมส้มจี๊ดสดประมาณ 5-8 ลูก และน้ำตาลกรวด 20 กรัม นำส้มจี๊ดมาหั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ ใส่ถ้วยชา ใส่น้ำตาลกรวดตามความต้องการ ชงในน้ำร้อนเดือด ๆ ปิดฝาอบไว้ให้นาน จนมีกลิ่นหอมระเหยขึ้นมา ใช้ดื่มในขณะอุ่น
ประโยชน์ของส้มจี๊ด
ผลส้มจี๊ดอุดมไปด้วยวิตามินเอ วิตามินซี และกรดอินทรีย์อีกหลายชนิดที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย
ผลมีรสเปรี้ยวใช้รับประทานแทนมะนาว หรือนำมาใช้ปรุงอาหาร ใช้แต่งรสเปรี้ยวในการทำน้ำผลไม้ ใช้ทำแยม ทำส้มจี๊ดแช่อิ่ม ส้มจี๊ดเชื่อม ส้มจี๊ดดอง ชาส้มจี๊ด ส่วนผลสุกนำมาคั้นทำน้ำพริก ส้มเกล่า เปลือกผลห่าม ๆ นำมาจิ้มกับน้ำพริกรับประทาน หรือนำเปลือกไปดองเค็มเรียก “กิมจ๊อ“
เปลือกผลมีน้ำมันหอมระเหยที่สามารถนำมาใช้เป็นส่วนประกอบสำคัญในการทำน้ำมันหอมระเหย
นอกจากจะปลูกไม้กินผลแล้ว ยังสามารถปลูกเป็นไม้ประดับได้อีกด้วย
